Ο Ναός του Αγίου Σώστη στα στενά του Αγίου Σώστη στον Άγιο Βασίλειο Κορινθίας.

Το άρθρο αυτό είναι ένα απόσπασμα από το ιστορικό βιβλίο του Γιάννη Κουτσούκου

ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΟ ΧΩΡΟΧΡΟΝΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟ 2600 Π.Χ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ.

…………………………………………..

Το ιστορικό αυτό εκκλησάκι προϋπήρχε της επαναστάσεως του 1821. Είναι αφιερωμένο και εορτάζει στις μνήμες των πέντε πιο κάτω Αγίων.

-Στον Άγιο Σώζοντα (7 Σεπτεμβρίου), διότι προϋπήρχε από την βυζαντινή εποχή ως εκκλησία εις μνήμη του Αγίου Σώζοντα και καταστράφηκε κατά πάσα πιθανότητα ή το 1769 με τα Ορλοφικά ή το 1715 κατά την εισβολή των Τούρκων στην Πελοπόννησο και την έναρξη της δεύτερης Τουρκοκρατίας .

-Στους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη (21 Μαΐου, επέτειο των εγκαινίων του Ναού που έκτισε ο Γενναίος Κολοκοτρώνης το1860 και εγκαινίασε το έτος 1862 ο επίσκοπος Κορίνθου Αμφιλόχιος, όπου κατατέθηκε και η εικόνα των αγίων αυτών στο ναό την ημέρα της μνήμης των).

-Στην Αγία Παρασκευή (26 Ιουλίου, διότι η αθάνατος και νικηφόρος μάχη έγινε ανήμερα της Αγίας Παρασκευής την26 Ιουλίου 1822) και

-Στον Άγιο Παντελεήμονα (27 Ιουλίου, διότι την εικόνα του Αγίου Παντελεήμονα αφιέρωσαν στον ναό διάφοροι κάτοικοι του Άργους. Έκτοτε οι κάτοικοι του Άργους εόρταζαν κάθε χρόνο την μνήμη του Αγίου και τιμούσαν παράλληλα τον Άγιο, Παντελεήμονα, διότι τις εσπερινές ώρες της παραμονής της μνήμη του- 27 Ιουλίου 1822- έγινε η μάχη του Αγίου Σώστη.)

Ο βυζαντινός ναός του Αγίου Σώστη, ο οποίος υπήρχε προ του 1715.

Σύμφωνα με τις περιγραφές του Δ.Βαρδουνιώτου[1] και του Αναστασίου Π. Τσακόπουλου[2] για τον βυζαντινό ναό του Αγίου Σώστη προκύπτουν τα πιο κάτω. Είναι άγνωστο πότε κτίσθηκε ο πρώτος ναός του Αγίου Σώστη. Πάντως σύμφωνα με βάσιμες λαϊκές παραδόσεις ήταν βυζαντινός, μεγαλύτερος και περικλέστερος του σημερινού, έχων και τρούλλον. Το αρχικό μέγεθος αυτού μαρτυρούσι το σωζόμενον έτι θεμέλιον της βορείου πλευράς, ου τα ίχνη κείνται μέτρα 2,75 βόρειότερον της σημερινής και παλαιαί μαρμάρινοι στήλαι, κείμεναι έξωθι του ναού[3]. Ο βυζαντινός αυτός ναός καταστράφηκε από τους Τούρκους. το 1715 κατά την εισβολή τους στην Πελοπόννησο, οπότε κατέστρεψαν πολλούς Ναούς για εκδίκηση, επειδή οι Έλληνες συνεργάσθηκαν με τους Φράγκους.

Το ιστορικά οριακό έτος 1715 έχομε την συμβατική λήξη της δεύτερης Φραγκοκρατίας στην Πελοπόννησο και την έναρξη της δεύτερης τουρκοκρατίας.[4] Αναφέρεται επίσης και η περίπτωση καταστροφής του ναού κατά το έτος 1769 με τα ορλοφικά, [5] όπου μετά την αποτυχία της ορλοφικής επανάστασης οι Τούρκοι κατέστρεψαν πολλούς ναούς στην Πελοπόννησο από εκδίκηση.

Από το 1715 (ή το 1769 ) μέχρι το 1860. ο βυζαντινός Ναός του Αγίου Σώστη έμεινε ερείπιο. Υπήρχε όμως ένα προσκυνητάρι στη θέση του παλιού καταστραμμένου Βυζαντινού ναού, με την εικόνα του Αγίου Σώστη και ένα κυτίον, όπου οι χριστιανοί διαβάται έρριπτον ευλαβώς τον οβολόν των[6]. Έτσι ερειπωμένος ήταν ο ναός και στις 26 Ιουλίου του 1822, όταν άρχισε εκεί στις 6 μ. μ η περίφημη και νικηφόρος για τους Έλληνες μάχη του Αγίου Σώστη, αφού είχε προηγηθεί στις 4 μ.μ της ιδίας ημέρας η μάχη στα Δερβενάκια. Το ίδιο ερειπωμένος ήταν και σε όλη την περίοδο της επανάστασης μέχρι το 1860.

Ο ναός του Αγίου Σώστη, που έκτισε ο Γενναίος Κολοκοτρώνης το 1860.

Τον Φεβρουάριο του 1860 ο Γενναίος Κολοκοτρώνης[7] έκτισε

με δικές του δαπάνες τον σημερινό μικρότερο ναό .στη ίδια θέση του παλιού βυζαντινού.[8] Κατασκεύασε το τέμπλο, τις εικόνες, τα καντήλια, αγόρασε τα λειτουργικά βιβλία και ότι άλλο χρειαζόταν για να εγκαινιασθεί και να λειτουργήσει.

Ο ναός αυτός είχε συνολικό εμβαδόν περίπου τριάντα τετραγωνικά μέτρα και τις πιο κάτω διαστάσεις. Μήκος 6,60 μ., πλάτος 4,55μ.και ύψος 4,0 μ με μία μόνο κυρία είσοδο στα δυτικά και πάνω από την είσοδο μικρό κομψό καμπαναριό.[9]. Ο προαύλιος χώρος βόρεια του ναού,- ο οποίος υπάρχει και σήμερα με τα ψηλά κυπαρίσσια- χρησιμοποιείτο τότε για νεκροταφείο Αλλά και ανατολικά του ναού υπήρχε νεκροταφείο. Μάλιστα μπροστά από το ιερό είχαν ταφεί εκτός άλλων και ο οπλαρχηγός του Κρανιδίου αρχιμανδρίτης Αρσένιος Κρέστας ή Παπαρσένης μαζί με τον ανεψιό του Παντελή Χρυσίνα ή Σπανό,[10] που σκοτωθήκαν από τους Τούρκους στις 28 Νοεμβρίου του 1822.

Τα εγκαίνια του Ναού ο Γενναίος Κολοκοτρώνης τα έκανε με την παρουσία του τότε μητροπολίτη Κορινθίας Αμφιλοχίου Γαρδέλη στις 21 Μαΐου 1862, δηλαδή ανήμερα την εορτή των ισαποστόλων Κωνσταντίνου και Ελένης, ημέρα κατά την οποία έκτοτε επίσης γιορτάζει ο ναός.

Τότε στις 21 Μαίου 1862 παράδωσε ο Γενναίος και τον ναό στο κοινό. Μέχρι τον θάνατο του στις 20 Μαΐου 1868 τον είχε υπό την συνδρομή του και προστασία του, τον επεσκέπτετο τακτικά και είχε εγκαταστήσει και επιστάτη, που τον συντηρούσε.[11]

————————————————————————————————-

[1] Δημήτριος Κ. Βαρδουνιώτης. Η καταστροφή του Δράμαλη, ιστορική μελέτη, εκ των τυπογραφείων Εφημερίδος ΜΟΡΕΑΣ, εν Τριπόλει. 1913,σελ.229.

[2] Τσακόπουλου Αναστασίου. Συμβολαί εις την Ιστορίαν της Εκκλησίας της Αργολίδος. Το εν Δερβενακίοις ιερόν Ναύδριον του Αγίου Μάρτυρος Σώζοντος. Εκδόσεις χρονικών του Μωριά. Αθήναι 1955, σ 29 έως 31 στο Ηλίας Ξ, τομ.Α, σελ.125 έως 127.

[3] Δημήτριος Κ. Βαρδουνιώτης, σελ 229

[4] Κουτσούκος Γιάννης, Μεταβυζαντινές τοιχογραφίες στον Ναό της Ζωοδόχου Πηγής στον Άγιο Βασίλειο Κορινθίας, Αθήνα 2012, σελ. 56. Η δεύτερη φραγκοκρατία διήρκησε για την Κορινθία από το 1685 έως το 1715, δηλ.30 χρόνια. Και η δεύτερη Τουρκοκρατία από το 1715 έως το 1821, δηλ.106 χρόνια.

[5] Δημήτριος Κ. Βαρδουνιώτης, σελ.229

[6] Δημήτριος Κ. Βαρδουνιώτης, σελ.229

[7] Ο στρατηγός Γενναίος Κολοκοτρώνης (1804 έως 1868) ήταν γιος του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη (1770 έως 1843).

[8] Αυτό προκύπτει και από επιγραφή της εικόνας της Αγίας Παρασκευής, την οποία είχε αφιερώσει ο ίδιος ο Γενναίος Κολοκοτρώνης στο νέο αυτό εκκλησάκι.το 1862

[9] Η ιστορική αυτή αρχιτεκτονική του ναού, που έκτισε ο Γεναίος Κολοκοτρώνης, άλλαξε ριζικά ύστερα από μεταγενέστερη παρέμβαση στο κτίριο του ναού, που έγινε επί εφημερίας  ιερέα του Αγίου Βασιλείου της εποχής εκείνης.. Συγκεκριμένα κατεδαφίστηκε το περίτεχνο και παραδοσιακό καμπαναριό που είχε κτίσει ο Γεναίος Κολοκοτρώνης, ο ναός επεκτάθηκε με προσθήκη ενός χώρου προς τα δυτικά, ο οποίος έχει δύο εισόδους μία προς νότια και μία προς τα δυτικά. Μπροστά από το ιερό κοντά στον τάφο του εθνομάρτυρα και ήρωα οπλαρχηγού του Κρανιδίου Αρχιμανδρίτη Παπαρσένη Κρέστα κτίστηκε ένας οικίσκος, επονομαζόμενο κελί,το οποίος όμως είχε χρησιμοποιηθεί και για παραθερισμό. Ευτυχώς η κατοικία αυτή κατεδαφίστηκε επί εφημερίας του επομένου ιερέα. Η σημερινή μορφή του κτιρίου είναι ακριβώς αυτή, όπως διαμορφώθηκε με τις τελευταίες πιο πάνω παρεμβάσεις.

[10] Χρυσανθόπουλου Φωτίου ή Φωτάκου, πρώτου υπασπιστού του Θ. Κολοκοτρώνη, Απομνημονεύματα περί  της  Ελληνικής επαναστάσεως, εκδόσεις Γκρέκα, Αθήναι 1971,σελ.406 έως 407.

Ο Παπαρσένης μαζί με τον Νικηταρά και άλλους μαχητές μετά την μάχη των Δερβενακιων και Αγίου Σώστη στις 26 Ιουλίου 1822 φρουρούσαν τα στενά του Αγίου Σώστη για να εμποδίζουν τον ανεφοδιασμό των πολιορκημένων Τούρκων του Ναυπλίου, οι οποίοι περίμεναν ανεφοδιασμό από την Κόρινθο. Στις 28.11.1822 όμως οι Τούρκοι της Κουρτέσας χρησιμοποίησαν κρυφά ένα αφύλακτο ορεινό μονοπάτι, που οδηγούσε από τον Άγιο Βασίλειο στο Ταμπούρι του Παπαρσένη στον Άγιο Σώστη. Τα ξημερώματα έκαναν έφοδο και σκότωσαν εκεί τον Παπαρσένη και άλλους 150 Έλληνας μαχητές. Κινδύνευσε και η ζωή του Νικηταρά

[11] Δημήτριος Κ. Βαρδουνιώτης. Η καταστροφή του Δράμαλη, ιστορική μελέτη, εκ των τυπογραφείων Εφημερίδος ΜΟΡΕΑΣ, εν Τριπόλει. 1913, σελ.230

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΥΤΣΟΥΚΟΣ

koutsoukos.wordpress.com