Η «γενναιοδωρία» των οικογενειακών μεταβιβάσεων βρίσκεται πλέον υπό αυστηρή παρακολούθηση, με την Εφορία να προχωρά σε χιλιάδες ακυρώσεις γονικών παροχών και δωρεών που δεν πληρούσαν τα κριτήρια του νόμου. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, μόνο στο πρώτο επτάμηνο του 2023 περισσότερες από 8.000 υποθέσεις χαρακτηρίστηκαν παράτυπες, με αποτέλεσμα οι εμπλεκόμενοι φορολογούμενοι να βρεθούν αντιμέτωποι με σημαντικές φορολογικές επιβαρύνσεις.
Η νομοθετική ρύθμιση του Οκτωβρίου 2021, η οποία αύξησε το αφορολόγητο όριο για γονικές παροχές και δωρεές στις 800.000 ευρώ για συγγενείς πρώτης κατηγορίας (γονείς, τέκνα, εγγόνια, σύζυγοι και μέρη συμφώνου συμβίωσης), θεωρήθηκε σημαντική διευκόλυνση. Εκατοντάδες οικογένειες έσπευσαν να μεταβιβάσουν ακίνητα, μετοχές ή μεγάλα χρηματικά ποσά στα παιδιά και τα εγγόνια τους, αξιοποιώντας τη νέα δυνατότητα χωρίς την επιβάρυνση φόρου.
Ωστόσο, η διάταξη συνοδευόταν από αυστηρή προϋπόθεση: οι χρηματικές δωρεές έπρεπε να πραγματοποιούνται μέσω του τραπεζικού συστήματος. Η χρήση μετρητών ή άλλων «παράκαμψεων» οδηγεί αυτομάτως σε απώλεια του αφορολόγητου και φορολόγηση από το πρώτο ευρώ.
Τι αποκάλυψαν οι έλεγχοι της ΑΑΔΕ
Η εντατικοποίηση των ελέγχων αποκάλυψε τρεις βασικές κατηγορίες παρατυπιών:
- Γονικές παροχές με μετρητά: Πολλοί γονείς ή παππούδες κατέθεσαν μετρητά στους λογαριασμούς των παιδιών ή των εγγονών τους, θεωρώντας ότι η κίνηση αυτή καλύπτεται από το αφορολόγητο. Στην πραγματικότητα, τέτοιες συναλλαγές θεωρούνται φορολογητέες από το πρώτο ευρώ με συντελεστή 10%, καθώς ο νόμος αναγνωρίζει μόνο τις μεταφορές μέσω τραπεζών.
- Εικονικές και διαδοχικές δωρεές: Καταγράφηκαν πολλές περιπτώσεις όπου έγιναν «αλυσιδωτές» δωρεές για να καταλήξει το ποσό σε δικαιούχο εκτός Α΄ κατηγορίας. Για παράδειγμα, παιδί μεταβίβαζε χρήματα στον πατέρα του, και εκείνος τα μεταβίβαζε σε άλλο παιδί, ώστε να «μοιραστεί» η περιουσία. Στις περιπτώσεις αυτές η Εφορία επιβάλλει φόρο 20% χωρίς κανένα αφορολόγητο όριο, θεωρώντας ότι πρόκειται για εικονική διαδικασία.
- Ανεπαρκή δικαιολογητικά: Αρκετοί φάκελοι απορρίφθηκαν επειδή δεν συνοδεύονταν από τα απαραίτητα έγγραφα. Ακόμη και η τυπική έλλειψη μπορεί να οδηγήσει σε ακύρωση της παροχής, γεγονός που αυξάνει σημαντικά τις υποχρεώσεις του φορολογούμενου.
Το «πόθεν έσχες» στο επίκεντρο
Η Εφορία δεν περιορίζεται στην επιβολή φόρου για τις παρατυπίες. Σε πολλές υποθέσεις ξεκινά διεξοδικό έλεγχο πόθεν έσχες. Αυτό σημαίνει ότι εξετάζονται τα εισοδήματα του δωρητή για πολλά χρόνια πίσω, ώστε να διαπιστωθεί αν τα ποσά που μεταβιβάστηκαν προκύπτουν από δηλωμένες πηγές.
Όπου τα χρήματα δεν δικαιολογούνται, χαρακτηρίζονται ως «εισόδημα άγνωστης προέλευσης» και φορολογούνται με συντελεστή 33%, ενώ προστίθενται προσαυξήσεις και εισφορά αλληλεγγύης. Η επιβάρυνση αυτή μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα υψηλή, συχνά υπερβαίνοντας το ίδιο το ποσό της δωρεάς.
Παραδείγματα από την πράξη
- Παράδειγμα 1: Γονέας κατέθεσε 200.000 ευρώ σε μετρητά στον λογαριασμό του παιδιού του. Αντί να καλυφθεί από το αφορολόγητο, η συναλλαγή κρίθηκε φορολογητέα και επιβλήθηκε φόρος 20.000 ευρώ.
- Παράδειγμα 2: Τέκνο δώρισε 150.000 ευρώ στον πατέρα του, ο οποίος με τη σειρά του τα μεταβίβασε στην αδελφή του δωρητή. Η Εφορία θεώρησε ότι ο πραγματικός δικαιούχος είναι συγγενής Β΄ κατηγορίας, άρα επιβλήθηκε φόρος 30.000 ευρώ.
- Παράδειγμα 3: Σε υπόθεση όπου δεν προσκομίστηκαν δικαιολογητικά για δωρεά 80.000 ευρώ, η συναλλαγή απορρίφθηκε και ο δωρητής κλήθηκε να πληρώσει φόρο 10%.
Οι «παγίδες» που πρέπει να αποφευχθούν
Οι φορολογούμενοι οφείλουν να γνωρίζουν ότι:
- Το αφορολόγητο των 800.000 ευρώ ισχύει μόνο για συγγενείς πρώτης κατηγορίας.
- Οι δωρεές και οι γονικές παροχές αναγνωρίζονται μόνο αν υπάρχει τραπεζική μεταφορά.
- Οι συγγενείς εκτός πρώτης κατηγορίας (π.χ. αδέλφια, θείοι, ανίψια) δεν δικαιούνται αφορολόγητο και επιβαρύνονται με φόρους από 20% έως 40%.
- Η Εφορία μπορεί να ζητήσει αναλυτική τεκμηρίωση εισοδημάτων ακόμη και από παλαιότερα έτη, εάν κρίνει ότι το ποσό της δωρεάς δεν δικαιολογείται.
Με τις χιλιάδες ακυρώσεις και τους εντατικούς ελέγχους, η ΑΑΔΕ επιδιώκει να θέσει σαφείς κανόνες στο πλαίσιο των οικογενειακών μεταβιβάσεων. Η γονική παροχή και η δωρεά αποτελούν εργαλεία που προσφέρουν σημαντικές φορολογικές διευκολύνσεις, αλλά μόνο όταν γίνονται με διαφάνεια και τήρηση των προϋποθέσεων.
Η χρήση μετρητών ή εικονικών συναλλαγών όχι μόνο ακυρώνει τα οφέλη του αφορολόγητου, αλλά εκθέτει τους φορολογούμενους σε πολλαπλές επιβαρύνσεις και ελέγχους που μπορεί να αποδειχθούν εξαιρετικά κοστοβόροι.
