Για πολλά χρόνια ο έλεγχος της εργατικής νομοθεσίας βασιζόταν κυρίως σε καταγγελίες, σε προσωπικές επιτόπιες επισκέψεις επιθεωρητών και σε χειροκίνητους ελέγχους εγγράφων. Αυτή η διαδικασία όμως είχε συχνά ως αποτέλεσμα οι παραβάσεις να μένουν κρυφές για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Επιχειρήσεις που λειτουργούσαν νόμιμα και κατέβαλαν όλα όσα όφειλαν στους εργαζόμενους, έβλεπαν ανταγωνιστές τους να μειώνουν τεχνητά το κόστος εργασίας παρανομώντας και δημιουργώντας έτσι ένα περιβάλλον αθέμιτου ανταγωνισμού. Από την άλλη, υπάλληλοι που δούλευαν υπερωρίες δεν έπαιρναν ποτέ τις νόμιμες αμοιβές που δικαιούνταν, ή τους ζητούνταν να χτυπούν κάρτα μόνο τυπικά, ενώ στην πράξη δούλευαν πολύ περισσότερο.
Σταδιακά όμως αυτή η εικόνα αυτή καθώς η Ανεξάρτητη Αρχή Επιθεώρησης Εργασίας εισάγει πλέον έναν νέο τρόπο ελέγχου, καθώς θέτει σε εφαρμογή ένα σύστημα που αξιοποιεί την ψηφιακή καταγραφή της εργασίας και τη διασταύρωση δεδομένων, ώστε οι παραβάσεις να εντοπίζονται αυτόματα, χωρίς να χρειάζεται να γίνει πρώτα καταγγελία. Η πολυσυζητημένη Ψηφιακή Κάρτα Εργασίας, που εφαρμόζεται ήδη σε κλάδους όπως οι τράπεζες και τα σούπερ μάρκετ και επεκτείνεται σταδιακά και αλλού, καταγράφει σε πραγματικό χρόνο την έναρξη και τη λήξη του ωραρίου κάθε εργαζομένου. Τα στοιχεία αυτά συγκρίνονται ακολούθως με όσα έχουν δηλωθεί στο σύστημα «Εργάνη» και εάν υπάρχει απόκλιση, το σύστημα την εντοπίζει αμέσως.
Αυτό το νέο μοντέλο έχει φέρει πρώτα αποτελέσματά του. Η Επιθεώρηση Εργασίας έστειλε σύμφωνα με πληροφορίες 3.000 επιστολές σε ισάριθμες επιχειρήσεις όπου διαπιστώθηκαν παραβάσεις. Οι παραβάσεις αφορούσαν κυρίως ωράρια εργασίας που ξεπεράστηκαν χωρίς να πληρωθούν οι αντίστοιχες υπερωρίες. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις, εντοπίστηκαν συντονισμένες «χειραγωγήσεις» της ψηφιακής κάρτας: εργαζόμενοι φαινόταν να χτυπούν την κάρτα εισόδου ή εξόδου όλοι την ίδια στιγμή, κάτι που δύσκολα συμβαίνει στην πραγματική καθημερινότητα ενός μεγάλου χώρου εργασίας. Σε άλλες περιπτώσεις, υπάλληλοι εμφανίζονταν να δουλεύουν πολλές συνεχόμενες ημέρες χωρίς να λαμβάνουν το νόμιμο ρεπό τους. Το σύστημα εντοπίζει τέτοιου είδους μοτίβα αυτόματα, χωρίς να χρειαστεί κάποιος να τα αναζητήσει με το χέρι.
Οι επιχειρήσεις που έλαβαν αυτές τις επιστολές έχουν περιθώριο έως το τέλος του έτους να διορθώσουν τις παρατυπίες, να πληρώσουν τις οφειλόμενες υπερωρίες και να επαναφέρουν τη λειτουργία τους εντός των πλαισίων του νόμου. Αν δεν το πράξουν, τότε τον Ιανουάριο θα λάβουν το λεγόμενο «Δελτίο Ελέγχου», το οποίο αποτελεί το πρώτο επίσημο βήμα προς τη διαδικασία επιβολής προστίμων. Τα πρόστιμα αυτά, όπου επιβληθούν, θα διαφέρουν ανάλογα με τη σοβαρότητα της παράβασης, τον αριθμό των εργαζομένων που επηρεάστηκαν και το αν η επιχείρηση έχει επαναλάβει αντίστοιχες παραβάσεις στο παρελθόν.
Τεχνητή νοημοσύνη από το 2026 και εκπαίδευση στον χειρισμό drones
Η προσπάθεια όμως δεν σταματά στα ωράρια. Από το 2026 πρόκειται να εφαρμοστεί και η χρήση τεχνητής νοημοσύνης. Η τεχνητή νοημοσύνη θα έχει πρόσβαση σε δεδομένα που μέχρι σήμερα έμεναν αναξιοποίητα, όπως αρχεία εργατικών διαφορών, πορίσματα ελέγχων σχετικά με εργατικά ατυχήματα και προηγούμενες καταγγελίες. Έτσι, θα μπορεί να δείχνει με ακρίβεια ποιες επιχειρήσεις έχουν ιστορικό παραβατικότητας, σε ποιους κλάδους παρατηρούνται συχνότερα προβλήματα και ποιες περιοχές της χώρας χρειάζονται περισσότερη προσοχή. Με αυτόν τον τρόπο, οι επιθεωρητές θα μπορούν να ιεραρχούν τους ελέγχους τους με βάση εκεί όπου τα προβλήματα είναι πιο έντονα.
Την ίδια στιγμή, προστίθεται στη φαρέτρα των ελέγχων και ένα ακόμη εργαλείο: τα drones. Τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, μικρού ως επί το πλείστον μεγέθους, πρόκειται να χρησιμοποιηθούν κυρίως σε χώρους όπου ο παραδοσιακός έλεγχος είναι δύσκολος ή χρονοβόρος, όπως μεγάλα εργοτάξια, αποθήκες logistics και εκτεταμένες βιομηχανικές εγκαταστάσεις. Εκεί, οι συνθήκες εργασίας μπορεί να κρύβουν κινδύνους που δεν είναι πάντα ορατοί με μια απλή επιτόπια επίσκεψη. Με τις λήψεις από αέρα, η Επιθεώρηση Εργασίας θα μπορεί να διαπιστώνει σε πραγματικό χρόνο αν χρησιμοποιούνται τα απαιτούμενα μέτρα προστασίας, αν τηρούνται οι κανόνες ασφαλείας και αν οι εργαζόμενοι εργάζονται υπό συνθήκες που δεν θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή και την υγεία τους. Η εκπαίδευση των πρώτων επιθεωρητών για τον χειρισμό των drones έχει σχεδόν ολοκληρωθεί και αναμένεται να υπογραφεί μνημόνιο συνεργασίας με την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας ώστε η χρήση τους να είναι σύντομα επιχειρησιακά διαθέσιμη.
Όπως τονίζουν οι ιθύνοντες, όλες αυτές οι αλλαγές δεν έχουν τιμωρητικό χαρακτήρα, ούτε στοχεύουν στην επιβάρυνση των επιχειρήσεων που προσπαθούν να λειτουργήσουν σωστά. Αντίθετα, στόχος είναι να προστατευθεί ο εργαζόμενος και να δοθούν ίσοι όροι ανταγωνισμού σε όλες τις επιχειρήσεις. Όσες τηρούν τη νομοθεσία δεν έχουν τίποτα να φοβηθούν. Αντίθετα, όσες εκμεταλλεύονται την αδιαφάνεια του παρελθόντος θα χρειαστεί πλέον να λογοδοτήσουν.
