HomeΚΟΙΝΩΝΙΑΤα παιδιά μας δεν τα θέλουμε να τα κάνουμε πρόβατα, ούτε και λύκους, αλλά τα θέλουμε να γίνουν άνθρωποι.
Τι σημαίνει όμως άνθρωπος και πόσο παρεξηγημένη είναι αυτή η λέξη.
Το ζήτημα είναι τόσο σύνθετο που απαιτεί μια διεπιστημονική προσέγγιση των κοινωνικών και των ιατρικών επιστημών για να μπορέσει κανείς να εμβαθύνει στις βαθιές πτυχές που το προσδιορίζουν.
Δεν θα ανατρέξουμε ούτε στην ιστορία της φιλοσοφίας, ούτε στις θρησκευτικές και ιδεολογικές δοξασίες, που προσέδωσαν διαφορετικά νοήματα στην «ανθρωποποίηση του ανθρώπου».
Θα κάνω μια πρώτη αδρή και πολύ σύντομη εμπειρική προσέγγιση, από την εργασία μου , ως κλινική Ψυχολόγος εφήβων , τους οποίους χαρακτήριζαν εκδηλώσεις βίας πρους τους γονείς τους τους συμμαθητές τους, αλλά και ως προς τις ψυχικές λειτουργίες του ίδιου τους του εαυτού.
Όλοι γνωρίζουμε πόσο τα φαινόμενα της βίας σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό είναι συνυφασμένα με την εφηβεία.
Η έξαρση της βίας στην οικογένεια και στα σχολεία είναι ένα κυρίαρχο ψυχο-κοινωνικό πρόβλημα των ημερών μας.
Τι αποκαλύπτεται όμως στο γραφείο του Ψυχολόγου όταν μας παραπεμπεται ένας « αντικοινωνικός – παραπτωματικός» εφηβος στα γραφεία μας, άλλοτε από το σχολείο και άλλοτε από την οικογένεια.
Δεν είναι όλες οι περιπτώσεις ίδιες, ούτε πάντα οι εκδηλώσεις βίας συνιστούν ψυχοπαθολογία.
Υπάρχουν και οι περιπτώσεις που κάποιες βίαιες αντιδράσεις είναι μέσα στα πλαίσια της φυσιολογικής ψυχικής εξέλιξης της εφηβείας.
Αλλά όταν μιλάμε για φυσιολογική εξέλιξη εννοούμε το ψυχικό έργο που έχει να επιτελέσει ο-η έφηβος για να μεταβεί από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση.
Η εφηβεία δεν ορίζεται μόνο από τα βιολογικά της χαρακτηριστικά. Απαιτεί μια ψυχική εργασία και από τους ίδιους τους εφήβους και από το οικογενειακο- σχολικό και ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο ζουν.
Και η ψυχική εργασία αυτή είναι ιδιαίτερα δύσκολη και επώδυνη
Διότι περιέχει:
– απώλειες και τη διεργασία του πένθους, η οποία αν δεν διεξαχθεί δεν μπορεί να ακολουθήσει ψυχική ωρίμανση
– απώλεια της παιδικότητας με την εξιδανικευμένη εικόνα των γονέων και του κόσμου και ανάγκη κατασκευής μιας νέας ατομικής εικόνας του εαυτού και των προτύπων του
– απώλειας του παιδικού σώματος και κατασκευή νέας εικόνας σώματος με την ερωτική επένδυση του νέου ωριμου σώματος για σύναψη ερωτικών σχέσεων με όλες τις
ψυχικές εργασίες που χρειάζεται να γίνουν για την ανάληψη της ευθυνης της ερωτικής ζωής
– Αναθεώρηση των αξιών και των ιδανικών που εσωτερικεύτηκαν στην παιδική ηλικία μέσω των νέων νοητικών και πνευματικών δυνατοτήτων της εφηβείας και κατασκευή προσωπικών αξιών και κατευθύνσεων τις οποίες να μπορεί να υιοθετήσει και να υπηρετήσει ο-η έφηβος στην πορεία του για την ενηλικίωση
– Ανάπτυξη συναισθηματικών και πνευματικών δεξιοτήτων στις διαπροσωπικές σχέσεις με συνομιλήκους και τους ενήλικες
– Εκπαίδευση για την ανάληψη της ευθύνης της ενήλικης ζωής
Οι ψυχικές διεργασίες αυτές για να επιτευχτούν χρειάζονται υποστήριξη και κατανόηση και από τους ίδιους τους εφήβους και από το περιβάλλον τους.
Οι αλλαγές αυτές γίνονται σε ένα ιδιαίτερα ρευστό εσωτερικο και εξωτερικό πλαίσιο ούτως ώστε η βία να είναι μια φυσική συνέπεια.
Όταν μιλάμε όμως για βία εννοούμε τόσο διαφορετικές καταστάσεις όπως από το δυνατό κλείσιμο της πόρτας του δωματίου, και
Τη δυνατή φωνή και την άρνηση κάθε συζήτησης με το οικείο περιβάλλον έως τη χειροδικία και την σωματική και ψυχική κακοποίηση προς τον εαυτό και τους άλλους.
Τί μας αποκαλύπτεται όμως πίσω από αυτές τις πράξεις, όταν ο έφηβος έρχεται στο γραφείο μας?
Πάντα θυμίζοντας ότι κάθε περίπτωση είναι μοναδική , μπορούμε όμως να γενικεύσουμε και να πούμε, ότι κάθε πράξη είναι επίκληση βοήθειας , με διαφορετικό νόημα κάθε φορά αλλά επίκληση βοήθειας.
Μπορεί στις καλύτερες περιπτώσεις να είναι το αίτημα για βοήθεια πιο κοντά στη συνείδηση του εφήβου και στις χειρότερες περιπτώσεις να το αρνείται και να χρειάζεται πολύχρονη και κοπιαστική εργασία για να έρθει πιο κοντά στην συνείδηση.
Όμως το αίτημα αγάπης είναι το πιο βαθύ κρυφό κάλεσμα σε όλες τις περιπτώσεις.
Αλλά είναι ένα αίτημα αγάπης που πρέπει να μεταφραστεί στην εφηβική γλώσσα και χρειάζεται μεσάζοντες και διερμηνείς.
Ανάλογα με την περίπτωση αν τα τραύματα του εφήβου αφορούν σε αποχωρισμούς και ανεπίλυτα πένθη, αν τα τραύματα του εφήβου αφορούν σε διαγεννεαλογικά τραύματα που πάνε πολύ μακριά στο παρελθόν, αν τα τραύματα πάλι αφορούν σε ανύπαρκτα οικογενειακά και σχολικά πλαίσια χωρίς κανόνες και απαγορεύσεις που να τον -την προστατεύουν.
Σε κάθε περίπτωση η βία η συμμορία είναι μια αντίδραση, είναι ένα μήνυμα που χρειάζεται πολύ δουλειά για να αποκωδικοποιηθεί.
Είναι μια απέλπιδα προσπάθεια του εφήβου να μας μιλήσει για το κενό και το άδειο βλέμμα το δικό μας απέναντι του και κατ’ επέκταση και το δικό του κενό και το άδειο βλέμμα.
Και εμείς καλούμαστε πέρα από κινδυνολογίες, υπερσυναισθηματισμούς και ηθικολογίες να μην του απαντάμε με τα δικά μας ψέμματα.
Να είμαστε σοβαροί με τον εαυτό μας απέναντι του και να αναλάβουμε την ευθύνη των δικών μας ελλείψεων και ελλειμάτων.
Και να μπορέσουμε να βάλουμε λόγια να βρούμε τις λέξεις
Που θα αποτυπώνουν το χαμένο νόημα στην επικοινωνία μας μαζί του μαζί της.
