Από το Δουβλίνο της Sally Rooney ως το σουβλάκι «Κομπλέ» στο Αιγάλεω και ένα pop art σχολείο στην Καλλιθέα, από το γούρι του Γιάννη Σεργάκη μέχρι τα κεραμικά του Harry Rigalo στο Μιλάνο, οι ιστορίες αυτής της εβδομάδας μιλούν για το ίδιο πράγμα: τη μεταμόρφωση. Οι επιλογές.
Ό,τι αγγίζουμε, ό,τι πιστεύουμε, ό,τι γεύομαστε, όλα
αλλάζουν μορφή για να αντέξουν. Ένα βιβλίο για την αγάπη μετά τη φήμη, ένα
φυλαχτό για το φως, ένα σουβλάκι που επιμένει στην απλότητα, ένα σχολείο που
έγινε έργο τέχνης, κεραμικά που σπάνε τις νόρμες της μορφής και της ύλης. Οι
λεπτομέρειες είναι ο τρόπος μας να υπάρχουμε.
Ένα βιβλίο-icon τώρα στα ελληνικά: Sally Rooney, «Intermezzo»
Η Sally Rooney γράφει για όσα απομένουν όταν σταματήσουμε να υποδυόμαστε ρόλους, με έναν τρόπο που σε κάνει να θέλεις να σφίξεις την γροθιά σου, να ασπρίσουν οι αρθρώσεις.
Το «Intermezzo» που κυκλοφορεί από μέρα σε μέρα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη, έναν χρόνο μετά την παγκόσμια κυκλοφορία του, είναι ένα βιβλίο λιγότερο ρομαντικό και περισσότερο μετα-ρομαντικό: μια ιστορία για την απώλεια, τον έρωτα, τη φθορά, ειπωμένη με το γνωστό της βλέμμα, δηλαδή ψυχρό σαν μαχαίρι, τρυφερό σαν πληγή..
Δύο αδέλφια
στο Δουβλίνο: ο Πίτερ, δικηγόρος, 32 ετών, κοφτερός, εθισμένος στην επιτυχία
και στην επιφάνεια, και ο Ίβαν, 22, πρώην παιδί-θαύμα του σκακιού που δεν έγινε
ποτέ ο σταρ του είδους. Στο φόντο, ο θάνατος του πατέρα τους, ένα σπίτι στην
Κιλντάρε και τρεις γυναίκες που λειτουργούν σαν καθρέφτες: η Μάργκαρετ, 36,
διευθύντρια καλλιτεχνικού προγράμματος, με το βλέμμα ενός ανθρώπου που έχει
κουραστεί να εξηγεί τα πάντα. Η Σίλβια, πρώην σύντροφος του Πίτερ, που ζει με
χρόνιο πόνο. Η Ναόμι, μια φοιτήτρια στα όρια της φτώχειας, που φωτογραφίζει το
σώμα της και το ανεβάζει στο διαδίκτυο για να επιβιώσει.
Οι σκηνές της
μοιάζουν με θεατρικά tableaux, όπου οι ήρωες μιλούν χαμηλόφωνα, αποφεύγοντας τα
βλέμματα. Οι διάλογοι θυμίζουν Άμλετ στον ψυχαναλυτή: όλα λέγονται, τίποτα δεν
ομολογείται. Ένα βλέμμα στο καθιστικό γίνεται μεταφορά για τη συλλογική ντροπή
της επιθυμίας. Το σκάκι λειτουργεί ως αλληγορία: το πώς προετοιμάζεις μια ήττα
για να τη ζήσεις με χάρη.
Η γραφή της Rooney, άλλοτε κατηγορούμενη για «γυάλινη απλότητα», εδώ γίνεται σχεδόν μουσική. Ρυθμική, διακεκομμένη, με παύσεις που σε αναγκάζουν να κοιτάξεις αλλού. Σαν να σου θυμίζει ότι η ζωή, όσο κι αν θες να την αφηγηθείς, δεν αντέχει πλήρη αφήγηση. Όλα τα σημαντικά πράγματα συμβαίνουν μέσα σε ένα intermezzo, μια παύση ανάμεσα σε δύο πράξεις.
Η συγγραφέας
δεν κάνει ηθικές δηλώσεις· δείχνει τι σημαίνει να είσαι 30 ετών, κουρασμένος,
ερωτευμένος, φοβισμένος, ακόμα πολιτικά αριστερός αλλά υπαρξιακά χαμένος. Ο
κόσμος της Rooney δεν έχει φτιασίδια. Κι αυτή η ψυχρότητα είναι που κάνει το «Intermezzo»
τόσο συγκινητικό. Δεν είναι βιβλίο για τον έρωτα. Είναι βιβλίο για το τι
απομένει όταν η αγάπη έχει ήδη συμβεί και το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι
να θυμάσαι πώς σε άλλαξε.
Sally Rooney, Intermezzo, εκδόσεις Πατάκη, 2025. Πρωτότυπη έκδοση Faber
& Faber, 2024.
Lucky Charm 2026: Ο κύκλος του φωτός από τον Γιάννη Σεργάκη
Κάθε νέο έτος φέρνει μαζί του μια υπόσχεση και κάθε χρόνο ο Γιάννης Σεργάκης έχει έναν μοναδικό, ιδιοσυγκρασιακό τρόπο, να την μετατρέπει σε ύλη. Το Lucky Charm 2026 είναι μια δημιουργία που συνδυάζει τον συμβολισμό του φυλακτού με τη γλυπτική αυστηρότητα του κοσμήματος, ένα μικρό σύμπαν σε τροχιά γύρω από το φως.
Στο κέντρο, ένας λαμπραδορίτης (ημιπολύτιμος λίθος) με μεταλλικές ανταύγειες, που μεταμορφώνεται ανάλογα με τη γωνία του φωτός: πότε πράσινη, πότε γαλάζια, πότε με σκιές κεχριμπαριού. Η πέτρα, γνωστή από την αρχαιότητα ως «φως που γεννιέται στο σκοτάδι», θεωρείται σύμβολο διαύγειας και προστασίας, ένας φυσικός φακός για να δεις πιο καθαρά όσα ήδη έχεις.
Γύρω της, πλανήτες, ήλιοι, φεγγάρια και μικρά σύμβολα αγάπης χαράζονται σαν αστερισμοί πάνω στο μέταλλο. Καθένα τους μοιάζει να κινείται αργά, σαν σε κοσμικό χορό. Είναι μια εικαστική απεικόνιση του τρόπου που ο Σεργάκης αντιλαμβάνεται τη ζωή, η ισορροπία ανάμεσα στο ουράνιο και το ανθρώπινο, στο φως και την ύλη, είναι πάντα η καρδιά της δουλειάς του.
Το γούρι διατίθεται ως κρεμαστό και ως καρφίτσα, ένα σύγχρονο pin of light που μπορεί να σταθεί πάνω σε ένα παλτό, ένα φόρεμα, ένα σακάκι. Όλα τα κομμάτια είναι χειροποίητα, φτιαγμένα από επιχρυσωμένο μπρούντζο, με το κάθε γλυπτό στοιχείο να περνά από πολλαπλές φάσεις στίλβωσης, ώστε να κρατήσει τη φυσική του λάμψη χωρίς να χάσει την αίσθηση του αγγίγματος. Δεν υπάρχει γυαλιστερή επιφάνεια – υπάρχει φως που ανασαίνει μέσα από την ύλη.
Info: Lucky Charm 2026 του Γιάννη Σεργάκη. Sergakis Boutiques και online στο giannissergakis.com
Σουβλάκι «Κομπλέ» στο Αιγάλεω, η γεύση που αντιστέκεται
Στην Ιερά Οδό,
λίγο πριν από το μετρό Αιγάλεω, υπάρχει ένα μαγαζί που δεν χρειάζεται ταμπέλα.
Το Κομπλέ. Από τις 11 το πρωί ως τις 8.30 το απόγευμα, μια ουρά σχηματίζεται
έξω από τη μικρή γωνία με τα λευκά πλακάκια. Δεν κάνει delivery, πρέπει να περιμένεις παραδοσιακά στην ουρά για να τα προμηθευτείς και αν
βιάζεσαι υπάρχουν μερικά σταντ στον πεζοδρόμιο για να τα απολαύσεις -και να
επιστρέψεις με νέα παραγγελία.
Το Κομπλέ ανήκει στον Γρηγόρη Τσακίρη και στον γιο του, Γιώργο. Ο πατέρας μεγάλωσε μέσα στο «Γιώργος» του Πειραιά, το σουβλατζίδικο-θρύλο που έφτιαχνε μπιφτέκια πριν το street food γίνει lifestyle. Ο γιος σπούδασε οικονομικά, αλλά γύρισε πίσω στη φωτιά, κυριολεκτικά. Μαζί επαναπροσδιορίζουν την έννοια του fast με ιεροτελεστία: τίποτα δεν βιάζεται.
Το σουβλάκι τους είναι απλό και αλάνθαστο. Όχι από συνήθεια, αλλά από φιλοσοφία. Τέσσερα υλικά όλα κι όλα. Κι αν ένα δεν είναι σωστό, χάνεται η ισορροπία. Το μυστικό τους είναι η απλότητα χωρίς έκπτωση. Η πίτα είναι χειροποίητη και φτιάχνεται ειδικά για εδώ στο εργαστήριο του Αναστασίου στο Περιστέρι. Κυρίως μοσχαρίδα για τα ζουμερά μπιφτέκια-σήμα κατατεθέν, αλλά και πρόβειο για τους πιο μυημένους, προερχόμενο από μικρές φάρμες. Το κρεμμύδι, κόκκινο από τη Θήβα ή τη Νότια Πελοπόννησο.
Η πάπρικα είναι χειροποίητο μείγμα που περιέχει από καπνιστό Ούρφα και γλυκό Αλέπο μέχρι μαύρο Μαδαγασκάρης. Δύο εκδοχές: μια πικάντικη, βαθιά και μελαγχολική, και μια γλυκιά, σχεδόν παιχνιδιάρικη. Η σάλτσα ντομάτας είναι μυστικό οικογενειακό: σιγοβράζει ώρες με δύο είδη ιταλικής ντομάτας και μπαχαρικά που δεν ξέρει κανείς εκτός από τον ίδιο.
Info: Κομπλέ, Ιερά Οδός 194, Αιγάλεω.
Harry Rigalo, Forms Without Briefs: Όταν η ύλη θυμάται
Ο HarryRigalo,
γεννημένος στην Αθήνα το 1984, αυτοδίδακτος και εγκατεστημένος στο Μιλάνο, δεν
πιστεύει στη διαφορά ανάμεσα στην τέχνη και τη δουλειά. Από τα δεκατέσσερά του
βρέθηκε σε εργοτάξια, κουβαλώντας σίδερο, χτίζοντας βάσεις, μαθαίνοντας πώς ένα
υλικό αντιστέκεται και πώς υποχωρεί. Αυτή η άτυπη εκπαίδευση έγινε η δική του
“σχολή”: εκεί όπου η βαρύτητα είναι δάσκαλος και το χέρι μαθαίνει να
αφουγκράζεται.
Η νέα του έκθεση, «Forms Without Briefs» στο The Great Design Disaster του Μιλάνου (που δημιούργησε η Joy Herro στην Via della Moscova), παρουσιάζει αντικείμενα που ισορροπούν ανάμεσα στη γλυπτική και το design. Καρέκλες που μοιάζουν πολύ εύθραυστες για να καθίσεις, κύπελλα που μοιάζουν να έχουν επιβιώσει από έναν σεισμό, επιφάνειες που δεν θέλουν να γυαλιστούν. Ο Rigalo αφήνει τον πηλό να οδηγήσει το αποτέλεσμα. Δεν επιβάλλει μορφή, την ανακαλύπτει.
Στον κόσμο
του, η λειτουργία είναι σχεδόν ύβρις. «Το design δεν πρέπει να υπηρετεί», λέει.
«Πρέπει να αναπνέει». Αυτή η απελευθέρωση από την χρηστικότητα φέρνει τα έργα
του πιο κοντά στο σώμα, στην ιδέα ότι ένα αντικείμενο μπορεί να μιλά χωρίς να
εξυπηρετεί. Όπως ένα σώμα, έτσι και η φόρμα έχει τη δική της μνήμη.
Ο πηλός που χρησιμοποιεί (κεραμικός πηλός με τραχιά, γλυπτική υφή, ικανός να αντέξει μεγάλες μορφές και υψηλές θερμοκρασίες) ψήνεται στους 1200°C χωρίς γυάλωμα, αφήνοντας την επιφάνεια εκτεθειμένη στην αφή και στην υγρασία. Οι ρωγμές δεν διορθώνονται, οι ατέλειες δεν κρύβονται· αποτελούν το ίδιο το περιεχόμενο. Το αποτέλεσμα είναι μια σειρά από «τελετουργικά αντικείμενα» που μοιάζουν έτοιμα να χρησιμοποιηθούν σε μια κοινωνία που δεν υπάρχει ακόμη.
Στο Μιλάνο, οι μορφές του Rigalo φαίνονται σχεδόν ελληνικές, όχι με την αρχαιολατρική έννοια, αλλά με την υλική: μιλούν για βάρος, για χέρι, για κόπο. Είναι σαν να μετέφερε την αίσθηση της οικοδομής μέσα σε μια γκαλερί και να την έκανε ποίηση. Μια ποίηση χωρίς λόγια, μόνο με χώμα.
Info: Forms Without
Briefs, έκθεση του Harry Rigalo στο The Great Design Disaster, Via della
Moscova 15, Μιλάνο. Έως 3 Δεκεμβρίου 2025.
Cindy Sherman x Avant Arte: Τρεις φωτογραφίες για την «Μεταμόρφωση» του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης
Η ρηξικέλευθη Cindy Sherman δεν κάνει εύκολα χειρονομίες. Η απόφασή της να διαθέσει για πρώτη φορά τρεις ανέκδοτες φωτογραφίες της -σε συνεργασία με την πλατφόρμα Avant Arte- υπέρ του προγράμματος «Μεταμόρφωση» του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης είναι κάτι παραπάνω από μια δωρεά. Είναι ένα σχόλιο πάνω στη μνήμη, στη μεταμόρφωση, στην ταυτότητα, δηλαδή στα ίδια θέματα που ορίζουν όλη την καλλιτεχνική της διαδρομή. Η πώληση θα γίνει από τις 11 ως τις 17 Νοεμβρίου.
Οι φωτογραφίες προέρχονται από τη σειρά Head Shots (2000), μια ενότητα που η Sherman είχε κρατήσει εκτός δημόσιας κυκλοφορίας επειδή τη θεωρούσε «πολύ κανονική». Πρόσωπα που ποζάρουν για ανύπαρκτες οντισιόν, με το βλέμμα να σπάει στο κενό· γυναίκες, άνδρες, κάτι ενδιάμεσο. Είκοσι πέντε χρόνια μετά, οι εικόνες επιστρέφουν σαν επιστολές από έναν χαμένο χρόνο, από την εποχή που το πρόσωπο μπορούσε ακόμα να κρύψει την ταυτότητά του.
Αυτό που κάνει τη χειρονομία της σημαντική δεν είναι μόνο το περιεχόμενο, αλλά το πλαίσιο. Η Avant Arte λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στην τέχνη και την κοινότητα των συλλεκτών, δημοπρατώντας έργα για σκοπούς που ξεπερνούν τη στενή αγορά. Η «Μεταμόρφωση» του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης -το μεγάλο έργο ανακαίνισης που ήδη μεταμορφώνει τη Νεοφύτου Δούκα- δεν αφορά μόνο τις υποδομές. Είναι μια δήλωση: ότι η Αθήνα μπορεί να συνδυάζει την κληρονομιά της με μια νέα τεχνολογική, βιωματική και βιώσιμη εποχή.
Στις 3 Οκτωβρίου, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου ανέβασε στο Ηρώδειο ως πράξη στήριξης του ίδιου έργου, ενώ η Sherman είχε εκθέσει στο Μουσείο, το 2024, τα πρώιμα έργα της Όλα αυτά συνθέτουν ένα αφήγημα συνέχειας: η τέχνη δεν είναι ποτέ μεμονωμένη πράξη, είναι διάλογος. Ανταπόκριση, μνήμη, μεταμόρφωση.
Info: Cindy Sherman x
Avant Arte για το πρόγραμμα “Μεταμόρφωση” του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
Διαθέσιμο στο avantarte.com, 11–17 Νοεμβρίου 2025.
Το πρώτο pop art σχολείο μόλις δημιουργήθηκε στην Καλλιθέα
Στην οδό Σκρά και Δημοσθένους, στο κέντρο της Καλλιθέας, ένα δημόσιο σχολείο μεταμορφώθηκε σε χρωματιστό καμβά. Το 1ο Δημοτικό Σχολείο έγινε το πρώτο pop art σχολείο στην Ελλάδα, χάρη στον εικαστικό Μάνο Ιωαννίδη και την πρωτοβουλία του δημάρχου Δημήτρη Ασκούνη. Ένα project που δεν στοχεύει στην ομορφιά του δημόσιου χώρου, αλλά στην επανανοηματοδότησή του: στο πώς η τέχνη μπορεί να εκπαιδεύσει όχι μόνο τα παιδιά, αλλά και την πόλη.
Οι προσόψεις του σχολείου γέμισαν με χρώματα: κόκκινο, τιρκουάζ, κίτρινο, λευκό· μεγάλες φόρμες που θυμίζουν comics, με λέξεις, φυγές και λάμψεις. Ο Ιωαννίδης, γνωστός ως «ζωγράφος των χρωμάτων», φέρνει στο έργο του μια αισιοδοξία που μοιάζει σχεδόν πολιτική. Δεν πρόκειται για ένα εφήμερο γκράφιτι, αλλά για μια μελετημένη εικαστική παρέμβαση που αποδεικνύει ότι η τέχνη μπορεί να λειτουργήσει ως κοινωνικό εργαλείο και όχι ως διακόσμηση.
Η παρέμβαση αυτή δεν είναι απλώς εικαστική, είναι παιδαγωγική. Ο Ιωαννίδης
υπενθυμίζει ότι η αισθητική είναι επίσης μορφή φροντίδας. Ότι το χρώμα μπορεί
να αλλάξει τη διάθεση, τη στάση, ακόμη και την αυτοαντίληψη ενός παιδιού. Κάθε
τοίχος που γεμίζει ζωή, είναι ένα μικρό μάθημα δημοκρατίας.
Με ρίζες από τη Μικρά Ασία και καταγωγή από τη Θεσσαλονίκη, ο Ιωαννίδης κουβαλά στη δουλειά του τη διπλή του ταυτότητα: Ανατολή και Δύση, παράδοση και αστική κουλτούρα, συμβολισμούς και street ενέργεια. Δεν είναι τυχαίο ότι έργα του βρίσκονται ήδη σε συλλογές σε Κωνσταντινούπολη, Μιλάνο και Αθήνα. «Η τέχνη δεν είναι προνόμιο, είναι ανάσα», λέει. Και η Καλλιθέα, με το πολύβουο της ρυθμό, δείχνει να το χρειάζεται.
Info: Μάνος Ιωαννίδης – Pop Art Σχολείο στην Καλλιθέα, 1ο Δημοτικό Σχολείο Καλλιθέας (Σκρά & Δημοσθένους). Σε συνεργασία με τον Δήμο Καλλιθέας.
